اثرات داروها
اثرات داروها را می توان به نحو احسن به عنوان ماحصل تعاملات پیچیده چهار دسته متغییر درک کرد.
این چهار دسته متغییر عبارتند از:
- خواص خود ماده یا دارو
- عملکرد فیزیولوژیکی مصرف کننده
- حالت روحی و روانی مصرف کننده
- محیط فرهنگی و اجتماعی که دارو و مواد در آن مصرف می شود.
۱) خواص دارو/ مواد
دارو به هرگونه ماده اطلاق می‌شود که ساختمان و کارکرد برخی از جنبه‌های مصرف کننده را تغییر می دهد. این تعریف هم شامل مواد مخدر هم شامل آنتی بیوتیک ها، ویتامینها، مواد معدنی، و حتی آب و هواست. اما آب و هوا و غذا چون برای بقای موجود زنده ضروری است، دارو تلقی نمی شوند. همینطور، ویتامینها و مواد آلی و معدنی عموماً به عنوان مکمل های غذایی تلقی می شوند، گرچه می توانند واکنش های مسمومیت و تغییراتی را در ساختار و کارکرد فیزیولوژیکی به وجود آورند. اما دارو تلقی نمی شوند. به علاوه، بسیاری از داروها نیز برای تامین یا حفظ سلامتی استفاده می شوند و به طور کلی مواد قابل سوء استفاده تلقی نمی‌شوند. اما خطر مصرف یا سوء مصرف زیاد این داروها توسط افراد مستعد وجود دارد. بنابر این، داروها حتی داروهای قابل سوء استفاده به خودی خود خوب یا بد نیستند. بلکه مزایا و خطرات مصرف دارو بستگی دارد به اینکه چه مقدار، چند وقت یکبار چه روشی، و با چه داروهای دیگری به ویژه داروی خاصی مصرف شوند.
۲) مقدار مصرف دارو
به طور کلی، داروها اثرات متعددی تولید می‌کنند. اینکه چه اثراتی تولید شود و این اثرات چقدر قدرت دارند، تا اندازه ای به مقدار داروی جذب شده بستگی دارد. مثلاً الکل در مقادیر اندکی می تواند آرامش ایجاد کند و موانع ذهنی یا جسمی را موقتاً کم کند و حتی گرسنگی را تحریک کند. اما مقادیر مصرف بالا می‌تواند باعث خستگی عصبی و بی اشتهایی شود. ارتباط بین مقادیر یک دارو و تاثیرات آن را رابطه بین واکنش و مقدار می‌گوییم. از طرفی مصرف مکرر یک دارو احتمال تغییرات فیزیولوژیکی و روان شناختی را در مصرف کننده افزایش می‌دهد. بنابراین، حالات مصرف کننده در هر بار مصرف دارو با نوبت بعدی مصرف متفاوت است و مصرف کنندگان مختلف اثرات متفاوتی را تجربه می کنند. یکی از نکاتی که در رابطه بین مقدار مصرف و واکنش به دارو اهمیت دارد آستانه تحمل در برابر دارو است. آستانه تحمل به پایین تر از مقدار معینی از دارو گفته می شود که اثر قابل توجهی در آن مشاهده نمی شود و با افزایش مقدار تأثیر دارو هم به طور فزاینده ای افزایش می یابد تا به حداکثر تاثیر خود برسد. در آستانه پایین، حداکثر تاثیر با مصرف مقدار کمی دارو حاصل می شود. بنابراین، مقدار یو دارو یا ماده بر واکنش تولید شده و قدرت واکنش اثر می گذارد.
۳) طبقات اثر دارو
اثر مطلوب دارو یا دلایل استفاده از آن، اثر درمانی نام دارد. به طور کلی، تمام اثرات دیگر دارو به عنوان اثرات جانبی دارو شناخته می‌شوند. اثرات جانبی دارو از دید مراجع عارضه یا نامطلوب تلقی نمی‌شود چون دارای دو یا سه اثر همزمان هستند. بسیاری از داروها اثراتی دارند. مثلاً استامینوفن و آسپرین هم درد و هم تب را کاهش می‌دهند. اثرات آلرژیک از اثرات جانبی در دفعات وقوع و توانایی پیش بینی وقوع آنها متفاوتند. واکنش های منحصر به فرد و خاص اثرات بسیار نامعمول هستند که پیش بینی نشده و غیرقابل اعتمادند. اثرات سمی دارو ناشی از جذب و هضم مقادیر مصرف مهلک یا تقریباً مهلک دارو هستند. مثلاً اثرات مورفین، خلاصی از درد و اثرات جانبی آن کوچک شدن مردمک چشم و حالت تهوع است. اثر آلرژیک آن خارش خفیف پوست می باشد و واکنش های خاص آن احتمالاً تهییج و تحریک است و اثرات سمی ها می تواند حالت رخوت تنفسی، اغما و مرگ باشد. و سرانجام، اثرات نامشخص آن اثراتی است که به متغییرهای روانشناختی و اجتماعی ۔ فرهنگی بستگی دارد و اغلب قدرتمندتر از اثرات مشخص دارو هستند.
۴) قدرت دارو
قدرت دارو به مقدار داروی لازم برای ایجاد اثر خاصی گفته می شود. یعنی هرچه دارو قوی تر باشد مقدار کمتری برای ایجاد اثر مورد نظر لازم است. الکل داروی تقریباً کم قدرتی است چون حجم و گرم های آن برای ایجاد اثرات قابل توجه لازم است. از طرفی، LSD داروی بسیار قوی است و با مقادیر بسیار اندک اثرات قوی بجا می گذارد. قدرت دارو را دو عامل تعیین می‌کند: ۱. جاذبه متقابل و ۲. کارآمدی. جاذبه به توانایی دارو برای چسباندن خود به گیرنده یا پیوند به محل عمل اشاره می‌کند. گیرنده‌ها حفره هایی روی غشای عصبی هستند که ساختارهای شیمیایی خاصی را می‌پذیرند
و به آنها پاسخ می دهند مثل قفلی که به کلیدهای خاصی بخورد. داروهای با قدرت جذب بالا تر به گیرنده ها بهتر می چسبند. کارآمدی به قدرت تحریک دارو روی گیرنده اطلاق می شود. داروهای دارای کارآمدی بالا محرکها را به شدت تحریک می‌کنند. یک دارو برای داشتن اثر باید هم جاذبه و هم کارآمدی داشته باشد و هرچه این جاذبه و کارآمدی بیشتر باشد، داروی نیز قوی‌تر است.
۵) نسب درمانی به عنوان یک حاشیه امن
دو مقدار مصرف دارو در مطالعه اثرات داروها اهمیت خاصی دارند: یکی از آنها مقدار مصرف موثر یا ED است. این مقدار مصرف مورد نیاز برای ایجاد اثر خاصی در نسبت معینی از جمعیت است برای مثال، ED50 به مقدار مصرف موثر برای ۵۰% از جمعیت اشاره می کند. دومین مقدار مصرف دارای اهمیت، مقدار مهلک با LD است باز هم این مقدار به طور کلی به صورت LD 50 مشخص می شود که به مقدار مهلت برای ۵۰% جمعیت اشاره می کند. نسبت ED به LD امکان مقایسه امنیت نسبی انواع داروها و نیز احساس امنیت از مقدار مصرف داروی خاصی را فراهم می‌کند. این رابطه به نسبت درمانی یا حاشیه امن دارو معروفند.
۶) ترکیب دارو
ترکیبات دارویی شامل عناصر متعددی هستند. علاوه بر ماده فعال، یک کپسول یا قرص ممکن است حاوی انعقاد کنندهها، مکمل ها، مواد غیر قابل ح، ترکیبات رنگی، غلاف ها و حتی طعم باشند. گرچه این ترکیبات غیر فعال به طور کلی روی مصرف کننده بی اثرند اما برخی افراد می‌توانند واکنش نامناسبی به یک یا بیش از یکی از این مواد متشکله نشان دهند.
نیاز به مشاوره حضوری دارید ؟!
اگر نیاز به مشاوره حضوری دارید می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ با پزشک و روانشناس متخصص ٬ دکتر حسین موسی زاده مستقیما تماس حاصل فرمایید و با نحوه مشاوره ایشان آشنا شوید ٬ در صورت تمایل به رزرو وقت ملاقات با منشی دفتر مورد نظر واقع در تهران و یا کرج با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره در منزل دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید که مشاوره در منزل شما صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره تلفنی یا مشاوره تصویری دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید مشاوره بصورت آنلاین و تلفنی یا تصویری از طریق برنامه هایی نظیر Whatsapp , IMO , Skype و .. صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۳۵۸۹۰۸۸۱۹ تماس حاصل فرمایید.
