آنچه در این مقاله می‌خوانید
روانشناسی کودک و نوجوان
روانشناسی کودک و نوجوان – اختلالات روانی کودکان و نوجوانان کودکی به دلیل اینکه دوران تشکیل و تثبیت شخصیت است دوران بسیار مهمی است. آسیبهای دوران کودکی به سختی از بین رفته یا فراموش می شوند.
پیشرفت تکنولوژی و تربیت فرزندان
امروزه همسو با پیشرفت تکنولوژی و عبور از عصر سنت به عصر مدرنیسم والدین زیادی در مورد تربیت فرزندان خود احساس ناتوانی می کنند.کودکانی که به راحتی سرگرم نمی شوند، بدون مواظبت از برنامه روزانه باز می مانند، گاهی فراموش کارند و تعداد زیادی از آنها در دام پیشرفت های تکنولوژیی افتاده اند. در این میان تغییر سبک زندگی خانواده ها و اشتغال مادر در خارج از منزل برای تامین مخارج زندگی باعث شده تربیت کودکان با مشکلات جدی مواجه شود.
مجموعه مشکلات تربیتی و ژنتیکی
مجموعه مشکلات تربیتی و ژنتیکی باعث شده والدین فرزندانی داشته باشند که مبتلا به اختلالات روانی هستند. با نگارش این مقاله بر آن شدیم که برای افزایش آگاهی والدین به بررسی گروهی از شایع ترین اختلالات روانی کودکان و نوجوانان بپردازیم. اگر فرزند شما مشکل دارد خواندن این مقاله را از دست ندهید:
تعریف اختلال روانی
کدام نشانه های رفتاری کودک را در زمره کودکان مبتلا به اختلالات روانی قرار می دهد؟ هرگونه اختلال در روابط اجتماعی و بین فردی و هر نوع اختلال در عملکرد های هیجانی و تحصیلی می تواند کودک را در گروه مبتلایان به اختلالات روانی قرار دهد. عبارت اختلال روانی به معنای معلولیت ذهنی کودک نیست. اختلال روانی به معنای داشتن مشکلات ارتباطی و تحصیلی و همچنین عدم توانایی کنترل هیجانات درونی است.
شایع ترین اختلالات روانی در میان کودکان و نوجوانان
اختلالات خواب در روانشناسی کودک و نوجوان
شاید پایه ای ترین اختلالی که کودکان در سنین کم احتمال ابتلا به آن را دارند، اختلال خواب است. این اختلال تنها بی خوابی کودکان نیست . اختلال خواب می تواند در دیر بخواب رفتن کودک، خواب بیش از حد، کابوس های شبانه، ترس های شبانه، خواب گردی، شب ادراری و یا حتی خروپف نیز نمایان شود.
اولین و مهمترین اقدام برای رفع این دست از اختلالات کودکان بررسی سبک زندگی و مشکلات وی در خانه و مدرسه است. با بررسی ارتباط کودک با دیگران می توانیم متوجه شویم که کودک چرا دچار اختلال خواب است. در واقع باید علت اختلال خواب کودک را در بیداری او جستجو کنیم. در این مورد شما به یک روانپزشک یا روانشناس خوب نیاز دارید.
اختلالات اضطرابی در روانشناسی کودک و نوجوان
اختلالات اضطرابی شایعترین اختلال دوران کودکی و نوجوانی است. این اختلال می تواند به علل مختلفی نظیر تجربه سانحه و یا اتفاقی خاص مثل جدایی و یا مرگ پدر و مادر ایجاد شود و علائم اضطرابی را تشدید کند. اضطرابی که کودکان در کودکی به آن مبتلا می شوند، می تواند به علل گوناگونی ایجاد شود که برای درمان هر یک از آن ها باید با یک روانپزشک یا روانشناس مشاوره شود.
انواع اختلالات اضطرابی کودکان در روانشناسی کودک و نوجوان عبارت اند از:
اضطراب جدایی در روانشناسی کودک و نوجوان
اضطراب جدایی: کودکانی که با جدایی از والدین خود به شدت مضطرب می شوند و دائما نگران دور شدن از آنها هستند.
فوبیا یا هراس : فوبی نوعی ترس شدید از برخی شرایط مثل قرار گرفتن در جمعیت و یا عبور از ارتفاع و یا حتی ترس از خون و … است. کودکانی که به نوعی فوبیا مبتلا باشند اغلب دچار اضطراب شدیدی خواهند بود.
اضطراب اجتماعی و روانشناسی کودک و نوجوان
اضطراب اجتماعی: این نوع اضطراب به دلیل قرار گرفتن در مکان های عمومی ایجاد می شود. در این اضطراب کودک از ارزیابی دیگران می ترسد.
اختلال پانیک: اضطرابی شدید است که به دلیل گوش بزنگی و فاجعه سازی ایجاد میشود. این اختلال علائم شدید دارندزمانی که کودک و یا نوجوان به علت حملات پانیک از قرار گرفتن در شرایطی خاص اجتناب می کنند، می تواند به اختلال اضطرابی نیز دچار شود.
اختلال بیش فعالی و روانشناسی کودک و نوجوان
اختلال بیش فعالی به صورت گسترده ای در حدود 4 درصد کودکان قابل مشاهده است. این بیماری زیر 7 سالگی شروع می شود و باعث افت تحصیلی می گردد. این اختلال به دلیل شیوع زیاد در کودکان و نوجوانان باعث شده مراجعه برای درمان آن به روانپزشکان و روانشناسان افزایش یابد. اختلال بیش فعالی را نباید با بازیگوشی و جنب و جوش زیاد کودکان اشتباه گرفت.
علائمی که این کودکان دارند چیزی ورای یک جنب و جوش ساده است. نشانه های بیش فعالی عبارت اند از:
- فراموش کاری و کم توجهی
- ناتوانی در رعایت نوبت
- صحبت بیش از حد
- گم کردن وسایل شخصی
- احساس خستگی ناپذیری به دنبال فعالیت های زیاد
- برخورد های تکانشی
- تکانشگری و پرخاشگری
- افت تحصیلی و شکایت معلمین
- کم خوابی
اختلال افسردگی در روانشناسی کودک و نوجوان
از جمله اختلالات فراگیر در سنین مدرسه و نوجوانی اختلال افسردگی است این اختلال را نیز نباید باید گوشه گیری ساده به اشتیاه گیرید. نوجوانان بیش از کودکان افسردگی دارند که به دلیل اختلال هویت و فشار بلوغ است. افسردگی در کودکان می تواند علائم معکوس داشته باشد یعنی کودک غمگین نیست و برعکس عصبانی و خشمگین است.
ناتوانی در بیان احساسات برای کودکان و نوجونان
از آنجایی که کودکان در بیان احساسات خود از قبیل غم و افسردگی قدری ناتوان هستند، پی بردن به این اختلال گاهی دشوار خواهد بود. می توان علائم و نشانه های عمومی این اختلال در کودکان و نوجوانان از قرار زیر است؟
- نبودن انرژی کافی و خستگی و بی حالی
- بی انگیزگی و بی علاقگی مفرط نسبت به انجام فعالیت های روزانه و تحصیلی
- اختلال در روابط بین فردی به دلیل پرخاشگری یا گوشه گیری
- بی لذتی و از دست دادن علاقه در انجام فعالیت هایی که قبلا به آن علاقه داشت
- عدم تمرکز و اختلال در حافظه
- احساسات منفی درباره خود و نفرت از خود
- پروراندن افکار خودکشی و گاهی اقدام به خودکشی
- گوشه گزینی و عزلت طلبی و اجتناب از ارتباط با دیگران
- دیدگاه منفی نسبت به مسائل عادی زندگی
- زود رنجی و تحریک پذیری و درگیر شدن با دیگران
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن و یا افزایش اشتها و چاق شدن
- کم خوابی کم بیش از اندازه خوابیدن
تغییر سبک زندگی در کودک و نوجوان
روانشناسی کودک و نوجوان تغییر سبک زندگی خانواده ها ، کودکان و نوجوانان را بیش از پیش در معرض آسیبهای روانی قرار داده است، لذا توجه به روند رشد و تربیت آنها و زیر نظر گرفتن رفتار و اعمال آن ها و خصوصا مشاوره با روانشناس کودک می تواند در پیشگیری از بروز چنین اختلالاتی موثر باشد. اما در صورتی که فرزند شما به یکی از این اختلالات و یا دیگر اختلالات مبتلا شده است، اولین و بهترین گام مراجعه به بهترین روانشناس یا روانپزشک است.
اختلال روانی و روانشناسی کودک و نوجوان
کودکان نیز همانند بزرگسالان دچار اختلال روانی می‌شوند. بر پایه پژوهش‌ها و آمارهای موجود به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ درصد از کودکان و نوجوانان دچار اختلال روانی هستند. بر خلاف بزرگسالان بروز اختلالات روانی در کودکانِ پسر بیش از دختران است. در حالی که در بزرگسالان زنان بیش از مردان مشکل روانی دارند. این آمارها نگران کننده است اما خوشبختانه اختلالات روانی کودکان قابل پیشگیری و درمان هستند.
طبقه‌بندی اختلالات روانی در کودکان:
اختلالات روانی کودکان به دو گروه اختلالات برونی‌سازی و درونی‌سازی تقسیم می‌شوند.
۱- اختلالات برونی‌سازی (Externalizing Disorders)
اختلالات برونی‌سازی اختلالاتی هستند که به آسانی می‌توان آنها را در رفتارهای کودکان مشاهده کرد.
اختلالات برونی‌سازی دربرگیرنده رفتارهایی هستند که به سمت بیرون از روان کودک هدایت و برون ریزی می‌شوند و کودک با
- پرخاشگری
- گریه
- نافرمانی
- بیش‌فعالی و دیگر رفتارهایی که توجه دیگران را جلب می کند
- وجود اختلال را نشان می‌دهند.
نام دیگر این گروه از اختلالات ، اختلالات رفتاری اخلال‌گرانه (Disruptive Behavior Disorders ) است.
این اختلالات در DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای مشخصی برای تشخیص دارند. اختلالاتی مانند سلوک، اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی، پیکا، نشخوار و … در این گروه جای می‌گیرند.
۲- اختلالات درونی‌سازی (Internalizing Disorders)
اختلالات درونی‌سازی اختلالاتی هستند که بیشتر به درون کودک درون ریزی و هدایت می‌شوند و کودک به دلیل وجود این اختلالات دچار افت تحصیلی و گوشه‌گیری و پرهیز از فعالیت‌های اجتماعی و ارتباط با دیگران میشود. این اختلالات ممکن است به سادگی در کودک شناسایی نشوند زیرا علائم اندک و نامربوطی دارند و والدین و دیگران علت دقیق رفتارهای کودک را نمی‌دانند.
افسردگی در کودکان
به همین خاطر است که افسردگی در کودکان ممکن است از سوی والدین به عنوان نشانه آرام بودن کودک باشد. به عنوان مثال کودکی را در نظر بگیرید که در برخورد با خانواده و نزدیکان سر به زیر، آرام و منزوی است. اما ممکن است که فعالیت‌های بزهکارانه مانند دزدی داشته باشد و در جامعه به فعالیت‌های غیرقانونی و مشکل‌ساز اقدام کند.
فهرست اختلالات روانی کودکان و نوجوانان
برخی از اختلالات روانی که کودکان و نوجوانان در روانشناسی کودک و نوجوان به آن مبتلا می‌شوند عبارتند از:
- افسردگی کودک
- اضطراب عمومی کودک
- فوبیاها
- اختلال اضطراب جدایی
- اضطراب امتحان
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کودکان پیش‌دبستانی
- اختلال نامنظمی خلق اخلال‌گرانه
- اختلال تیک موقت
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال نافرمانی – چالش‌گری
- اختلال انفجار خشم متناوب
- اختلال سلوک
- اختلال پایکا
- اختلال نشخوار
- اختلال اجتناب – محدودیت غذا
- دیسفوریای جنسیتی در کودکان
- اختلال ساختگی تحمیل شده توسط دیگران
- بی‌اختیاری ادرار
- بی‌اختیاری مدفوع
- ناتوانی عقلانی
- اختلالات طیف اتیسم
- میوتیسم انتخابی
- اختلال یادگیری خاص
- اختلال هماهنگی حرکتیِ رشدی
- اختلال حرکت کلیشه‌ای
- اختلال تورت
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی دائمی (مزمن)
- اختلال برانگیختگی در خواب REM، نوع فرعی اختلال وحشت‌زدگی در خواب
- اختلالات خواب
- تأخیر رشدی کلی
- معلولیت ذهنی نامشخص
- اختلال زبان اختلال ارتباط اجتماعی
- اختلال آواهای گفتاری
- اختلال سیالی کلامی با آغاز در کودکی
- انواع اختلالات یادگیری
علل ایجاد اختلالات روانی در کودکان چیست؟
مانند بزرگسالان عوامل مختلفی در بروز اختلالات روانشناسی کودک و نوجوان نقش دارند. برخی از اختلالات دارای زمینه‌های ارثی و ژنتیکی نیرومندی هستند. همچنین عوامل دیگری مانند تربیت خانواده و محیط نیز در بروز اختلالات روانی کودکان نقش دارند. کودکانی که مورد بدرفتاری در خانواده هستند بیش از دیگر کودکان در خطر بروز اختلال روانی هستند.
اختلال روان شناختی در والدین
همچنین اگر والدین دچار اختلال روان‌شناختی باشند احتمال ایجاد اختلالات روانی در کودکان نیز افزایش پیدا می‌کند زیرا کودک ژنهای بیماری زا را از همان والدین دریافت می کند و از تربیت نادرست والدین متاثر می گردد. اختلال افسردگی، استرس، اضطراب و اختلالات وسواسی اجباری (OCD) در والدین می‌تواند زمینه را برای بروز همین اختلالات در کودکان نیز فراهم کنند. چون کودک در محیطی زندگی می‌کند که نامناسب است.
اختلال اضطراب کودک و نوجوانان
اختلالات روانی در کودکی زمینه‌ساز اختلالات روانی در بزرگسالی است.اکثر مشکلات روانی افراد بزرگسال ریشه در کودکی دارد. در کودکانی که دچار اختلالات روانی هستند باید فرآیند درمان انجام شود. اگر اختلالات روانی در کودکی درمان نشود زمینه را برای مشکلات بزرگ‌تر و بروز دیگر اختلالات روانی در بزرگسالی فراهم می‌کند.
پیشگیری اختلال اضطراب کودک و نوجوانان
برای نمونه اگر اختلال اضطراب کودک درمان نشود، در بزرگسالی با اختلالات اضطرابی جدی‌تر و نیز بروز دیگر اختلالات روانی روبرو میشود. در این شرایط به دلیل عمیق و کهنه بودن مشکلات فرد، فرآیند درمانی سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد بود. بنابراین شایسته است از بروز مشکلات روانی کودکان ابتدا پیشگیری شود و در صورت بروز هر چه سریعتر شناسایی و درمان شوند.
درمان اختلالات روانی در کودک
در روانشناسی کودک و نوجوان اختلالات روانی کودکان با دارو درمانی و رواندرمانی خصوصا رفتار درمانی درمان می‌شوند. البته برخی از اختلالات روانی در کودکان نیاز به دارو درمانی ندارد. برای درمان اختلالات روانی باید از روانشناس کودک کمک گرفت.
شناسایی و درمان
فرآیند شناسایی و درمان این اختلالات از سوی روانشناس آغاز میشود و اگر کودک نیاز به دارو درمانی داشته باشد به روانپزشک ارجاع داده میشود. برخی درمانگران می توانند هم دارو تجویز کنند و رواندرمانی انجام دهند.
دارو درمانی اختلالات روانی کودک
در سالهای اخیر خوشبختانه علم و تجربه و آگاهی متخصصیت در مورد درمانهای دارویی کودکان پیشرفتهای خوبی داشته است. بنابراین درمانهای دارویی کودکان نسبت به چند دهه گذشته کارآمدتر و کم عارضه تر شده است. برای درمان اختلال روان‌شناختی کودکان از داروهای گوناگون مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب استفاده میشود. این داروها بر اساس مشکلی که کودک به آن مبتلا است تجویز می‌شوند.
رواندرمانی اختلال روانی کودک
روشهای روان درمانی مختلفی برای درمان اختلالات روانی روانشناسی کودک و نوجوان به کار برده میشود. مهمترین روشهای رواندرمانی کودکان و نوجوانان عبارتند از: بازی‌درمانی، خانواده‌درمانی، رفتاردرمانی، گفتاردرمانی، درمانهای شناختی رفتاری.
روشهای تحلیلی در روانشناسی کودک و نوجوان
در نوجوانان می توان از روانکاوی و روشهای تحلیلی نیز استفاده کرد. استفاده از روشهای درمانی بر اساس نوع اختلال، سن و هوش کودک و شدت اختلال روانی انتخاب و انجام میشود. مهمترین اصل درمان این اختلالات روانی همکاری خانواده است. روانشناس به والدین کمک می‌کند تا مشکلاتی که در شیوه فرزندپروری و رفتار با کودک دارند را اصلاح نمایند.
اگر احساس می‌کنید که کودکتان دچار مشکل است و یا در روابط با فرزندتان مشکل دارید حتماً پیش روانشناس کودک بروید تا برای حل مسائل کمک بگیری کنید
نیاز به مشاوره حضوری دارید ؟!
اگر نیاز به مشاوره حضوری دارید می توانید با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ با پزشک و روانشناس متخصص ٬ دکتر حسین موسی زاده مستقیما تماس حاصل فرمایید و با نحوه مشاوره ایشان آشنا شوید ٬ در صورت تمایل به رزرو وقت ملاقات با منشی دفتر مورد نظر واقع در تهران و یا کرج با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره در منزل دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید که مشاوره در منزل شما صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره تلفنی یا مشاوره تصویری دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید مشاوره بصورت آنلاین و تلفنی یا تصویری از طریق برنامه هایی نظیر Whatsapp , IMO , Skype و .. صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید.
