ازدواج و تشکیل خانواده از قدیمی ترین نهادهای زندگی بشر است که از دیر باز مورد توجه قرار گرفته است. ازدواج در ایران نیز امروزه برای جوانان به دور از مشکل نیست. در این مقاله به مشکلات ازدواج در ایران می پردازیم. در ادامه مطلب مطالعه کنید.
در این مقاله به 7 مورد از مشکلات ازدواج در ایران می پردازیم
۱- تمایزات اجتماعی :
همانگونه که امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی قرن نوزدهم خاطر نشان می کند، در دنیای امروز، افزایش جمعیت و گسترش تقسیم کاراجتماعی و بوجود آمدن مشاغل متنوع، موجب ارتباطات اجتماعی زیاد، تراکم اخلاقی و ارزش ها و هنجارهای گوناگون درجامعه شده است.
هر چند تنوع ارزش ها و هنجارها درجوامع مختلف، از دیر باز وجود داشته، اما آنچه که ویژگی جامعۀ جدیداست، وجود این تنوع دریک جامعۀ واحد می باشد. به گفتۀ دورکیم جامعۀ قدیم که مبتنی بر« همانندی » بوده ، جای خود را به جامعۀ جدید که دارای خصیصۀ «تمایز پذیری اجتماعی » است، می دهد . درجامعۀ جدید در مقایسه با جامعۀ قدیم، افراد با یکدیگر متفاوت هستند و هر قشر و گروه دارای ارزش ها ، هنجارها، الگوهای رفتار و رسوم اجتماعی خاص خود می باشد .
در نیمۀ دوم قرن بیستم و در آستانه قرن بیست و یکم، تنوع و ناهمانندی هنجارهای اجتماعی علاوه براینکه جوامع کشورهای غربی را از تمایزپذیری اجتماعی بیشتری برخوردار نمود، در کشورهای جهان سوم نیز، باتوجه به ورود تحولات ناشی از مدرنیته به این جوامع، آن ها را نیز تحت تأ ثیر قرارداده و یک دستی و همانندی اجتماعی گذشته شان را تبدیل به تمایز اجتماعی نمود . در نتیجۀ این تغییرات، گروه ها واقشار اجتماعی، حتی افراد یک شبکۀ خویشاوندی و بالاتر ازآن افراد یک خانواده، دیگر مثل جامعۀ گذشته دارای افکار، عقاید، الگوهای رفتار مشابهی نیستند، بلکه هرگروه وحتی هرفردی از الگوهای رفتار متفاوتی پیروی می نماید. این امر خود را درازدواج و همسرگزینی به وضوح نشان می دهد .
دختران و پسران دردوران کنونی، برای یافتن شریک زندگی خود، علاوه برمشکلات عدیدۀ دیگر که شرح آن ها درادامۀ این مطلب خواهد آمد، از نظر یافتن یک همسر همسان با خود نیز دچار مشکل هستند. آن ها دیگر مثل دوران گذشته نمی توانند همسر خود را ندیده و نشناخته انتخاب نمایند و امیدوار به همسانی فکری، ارزشی و هنجاری در زندگی مشترک آینده شان باشند. لذا توجه جوانان به همسانی فکری، اخلاقی و هنجاری درامر همسر گزینی بصورت یکی از مشکلات آن ها در آمده و در بسیاری موارد به عنوان مانعی در امر ازدواج در ایران قرار گرفته است .
آن ها به خوبی دریافته اند که عدم توجه به این امر می تواند موجب شکنندگی ازدواج شده و در نهایت به طلاق منجر شود. دکتر ساروخانی در این مورد می گوید : « هر قدر زوجین از دیدگاه های اجتماعی نظیر تحصیل و اشتغال یا فردی و جسمانی نظیر سن و یا فرهنگ و یا طبقات تراز یکدیگر باشند، به همان نسبت میزان طلاق رو به کاهش می گذارد. در مقابل، هر قدر زوجین از نظر خُلق و خوی و منش مکمل یکدیگر باشند، باز به همان نسبت میزان طلاق کاهش می یابد .»
۲- تفاوت نسل ها :
یکی دیگر از مشکلات جوانان در امر همسر گزینی و ازدواج در ایران ، مربوط به قرار داشتن جامعۀ ایران در مرحلۀ گذار از سنت به مدرنیته می باشد. این امر در مسئله ازدواج خود را به شکل تفاوت نسل¬ها نشان می دهد. روند تحولات درارزش ها، رسوم و الگوهای رفتاری به قدری سریع است که آن را در فاصلۀ دونسل ( والدین و فرزندانشان ) می توان تشخیص داد. فرزندان تأثیر بیشتری از قالب های دنیای مدرن می پذیرند و درانتخاب همسر، معیارها و ملاک های دنیای متمدن را بیش از الگو های ارزشی والدینشان در نظر می گیرند.
امروزه برای زنان معیارهایی از قبیل نقش اجتماعی، تحصیلات دانشگاهی، تساوی حقوق با مردان، اشتغال در کارهای خارج از منزل وغیره از مسائلی است که مورد توجه آنان درانتخاب شوهرانشان می باشد؛ وبرای مردان جوان نیز تصمیم گیری درپذیرش و یا عدم پذیرش خواسته های دختران جوان درامور مذکور درفوق نقش تعیین کننده ای در انتخاب همسرانشان دارد. ازطرف دیگر والدین درایران هنوز نقش تعیین کننده ای در مشاوره با فرزندانشان درانتخاب همسر دارند و بعضأ الگوهای ارزشی شان متفاوت با فرزندانشان است که موجب چالش بین معیارهای والدین و فرزندان می شود.
به نظرمی رسد در جامعۀ کنونی ایران دراکثریت خانواده ها بین فرزندان ووالدین در مورد ملاک های همسرگزینی یک نوع مصالحه بوجود آمده است ؛ هرطرف تا حدودی به نفع طرف دیگر از ترجیحات خود کاسته و سلائق وخواسته های خود را تعدیل نموده است. در واقع، والدین و فرزندان توانسته اند تا حدود زیادی برسر انتخاب همسر به گزینه های یکدیگر توجه نموده و به توافق برسند. با این وجود تفاوت ارزش های والدین و فرزندان در بسیاری از خانواده ها همچنان به عنوان یکی از مشکلات همسرگزینی جوانان وجود دارد.
۳- نظام حقوقی ایران درارتباط با حقوق زنان :
یکی دیگر از مشکلات مربوط به ازدواج در ایران که منشاء بوجود آمدن مشکلات عدیدۀ دیگر شده است، مشکلات مربوط به حقوق زنان مصرّحه در قوانین مربوط به ازدواج و طلاق می باشد. بنا به گفتۀ بسیاری ازحقوقدانان وکارشناسان مسائل مربوط به خانواده و نیز واقعیات موجود در پرونده های محاکم مربوط به مسائل خانواده وطلاق، درجامعۀ فعلی ایران با وجود تجدید نظرها و اصلاحات فراوانی که پیش از انقلاب اسلامی و بعد ازآن در مواد قانونی ازدواج و طلاق صورت گرفته است، هنوز نارسایی های بسیاری در زمینۀ برقراری عدالت وعدم تبعیض بین حقوق مرد و زن وجود دارد. بعضی از این نارسایی ها مربوط به تفاسیر اشتباه از دستورات فقهی اسلام و ناشی از عدم توجه به شرایط وموقعیت های زمان و مکان می باشد.
به عبارت دیگر قوانین و هنجارهای اجتماعی که درزمان هایی می توانسته اند در استحکام خانواده ها مفید باشند و وظایف و تکالیف زن و شوهر را درزندگی زناشویی و یا هنگام بروز اختلاف بین زوجین تعیین نمایند، درحال حاضر با توجه به تغییرات زیاد درخواسته ها و انتظارات زن ومرد که ناشی از تأثیر فرهنگ وتمدن جدید است، ممکن است مناسب نباشند. لذا اینگونه قوانین، نظام حقوقی رادر تأمین خواسته های زوجین، مخصوصأ زنان دچار چالش نموده و مشکلات فراوانی را درارائه راه حل های متناسب با وضعیت کنونی خانواده ها، بوجود آورده اند .
ازجملۀ مشکلات ازدواج در ایران می توان به شرط عٌسر وحرج در تقاضای زن برای طلاق شوهرش نام برد .« عٌسر و حرج به عنوان یکی از مواردی است که بر مبنای آن زنان می توانند از دادگاه درخواست طلاق نمایند. به بیان دیگر، در صورتی که ادامۀ زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خواستار شود.» چنانچه «بررسی ها نشان می دهد که این کلّیت در عمل مشکلاتی را به وجود می آورد چرا که عٌسر وحرج مفهومی است نسبی که ارتباط عمیقی با روحیات فرهنگی و ایدئولوژیکی اشخاصی ( قضاتی ) دارد که قرار است در این مورد به اظهار نظر بپردازند .»وی همچنین اضافه می کند : «ابهام در مفهوم عسر و حرج و نسبیت آن بر حسب زمان و مکان واکنش های متفاوتی را نسبت به موضوع مورد ادعا در دادگاه ها ( اعم از بدوی و عالی ) به وجود می آورد. به عبارت دیگر، مفهوم عسر و حرج بر حسب شرایط مکانی و زمانی متغیر است به نحوی که برای زنان مثلاً فلان منطقۀ روستایی عسر و حرج همان مفهومی را ندارد که برای زنان مثلاً تهرانی ممکن است داشته باشد. این نسبیت باعث می شود برای قضاتی که در فرهنگی خاص تربیت شده اند، عسر و حرج ادعایی زنان مثلاً تهرانی قابل درک نباشد مگر آنکه به نحوی از انحاء از جمله ضرب و شتم شدید، رها کردن زوجه برای مدت طولانی، اعتیاد شوهر به نحوی که خانواده را کاملاً متلاشی سازد، صرفنظر کردن زن از تمام حقوق خود و غیره .تجلی خارجی یابد.». بطورکلی می توان چنین نتیجه گیری کرد که با توجه به قوانین موجود مرد خیلی راحت تر و زودتر می تواند همسرش را به دادگاه کشانده و زن خود را طلاق دهد ولی زن درصورت تصمیم به طلاق شوهرش – براثر اعتیاد به مواد مخدر، خیانت به وفاداری زناشویی وغیره اولأ نمی تواند به راحتی این امور رابرای دادگاه محرز نماید، ثانیأ راه فرار مردان از این اتهامات با توجه به قوانین موجود بسیارراحت می باشد. در مجموع، این نارسایی های حقوقی موجب شده اند تا دختران و والدین آن ها نسبت به پذیرش خواستگاران، سخت گیر و محتاط باشند و التزام هایی را به صورت مهریه و طرق دیگر از پسر و خانواده اش خواستار شوند.
همچنین، قوانین مربوط به ارث در نظام حقوقی ایران نیز مشکلاتی را برای زنان بوجود می آورد که در مورد آنها در مبحث« مشکلات مربوط به افزایش میزان مهریه» توضیح داده خواهد شد.
۴ – مشکلات مربوط به افزایش میزان مهریه :
همانگونه که درمورد وضعیت حقوق زنان درنظام حقوقی خانواده در ایران گفته شد، زنان از هنگام انتخاب همسر و مراحل بعد از آن تا موقع ازدواج، بدلیل عدم تأمین حقوقی درصورت وقوع اختلاف با شوهر و یا الزام به طلاق، دارای دغدغۀ دفاع ازحقوق مشروع خود هستند. به این جهت درهنگام عقد ازدواج ضمن شروط خود، میزان مهریه را به گونه ای تعیین می کنند تا اولأ ازسوء استفادۀ شوهر در صورت بوالهوس بودن و تصمیم به طلاق زن به بهانه های واهی پس از ازدواج، جلوگیری نمایند و در ثانی اگر بنا به هردلیلی ازدواج، منجر به طلاق شد، زن از نظر تأمین هزینۀ زندگی خود برای بقیۀ عمر دچار مشکل مالی واقتصادی نباشد.
در مجموع می توان گرایش به بالابردن مهریه را از طرف زنان و خانواده هایشان در هنگام عقد ازدواج، موارد ذیل دانست :
الف- پیشگیری از طلاق زن توسط مرد بدلایل واهی و یا بوالهوسی مرد.
ب- عدم امکان ازدواج مجدد برای اکثریت زنان مطلقه بدلیل : سنت هایی که در مورد ازدواج مجدد زنان مطلقه و زنان بیوه براثر فوت همسر در جامعه وجود دارد و پائین بودن نسبت جنسی در جامعۀ ایران- بگونه ای که در ادامۀ بحث تحت عنوان « عدم تعادل جمعیتی در سن ازدواج در ایران » خواهد آمد – که موجب می شود تا مردان عمدتاً همسرانشان را از دختران هرگز ازدواج نکرده انتخاب نمایند.
باقی ماندن آثار نظام مرد سالارانه دراکثر خانواده ها که اکثریت زنان را از تملک دارایی های کسب شده پس از ازدواج محروم می نماید، مضافأ به اینکه طبق قانون در صورت فوت شوهر، زن فقط یک هشتم از دارایی شوهرش را به ارث می برد و این سهم در مورد خانۀ مسکونی، فقط ازاعیان ( ساختمان ) است و زن ازعرصه ( زمین زیر ساخت ) ارث نمی برد و این درحالی است که ارزش خانۀ مسکونی دراکثر شهرها، با توجه به بالابودن قیمت زمین، مربوط به زمین زیر ساخت است و بنای ساخت های مسکونی نسبت به قیمت زمین ارزش چندانی ندارد . این امرنیز یکی از موجبات تمایل به افزایش مهریه از طرف زنان در هنگام عقد ازدواج بوده و در صورت عدم توافق با داماد و خانواده اش، بصورت مانعی در امر ازدواج قرار می گیرد.
۵ – فقدان امکانات اولیه معیشتی برای شروع زندگی :
طبق آمارهای رسمی و غیر رسمی، میزان بیکاری درکشورما به حدی است که از میانگین جهانی بسیار بالاتر می باشد و از معضلات کشور بشمارمی رود . هرچند دامنۀ بیکاری، همۀ اقشاراجتماعی رادر برمی گیرد، اما بیکاری فارغ التحصیلان – درسطوح کارشناسی ،کارشناسی ارشد و تاحدودی در مقطع دکتری برای بعضی از رشته های تحصیلی – یکی از مسائل حاد جامعۀ امروز ما را تشکیل می دهد.
علاوه برآثار وتبعات این معضل درزمینه های مختلف دیگر، درامر ازدواج جوانان – مخصوصأ ازدواج مردان – بسیارنقش تعیین کننده ای ایفاء می نماید. بیکاری مردان و یا پائین بودن سطح دستمزدها برای جوانانی که با هردرجۀ تحصیلی مشغول به کارمی شوند ونیز عدم امنیت شغلی درهنگام اشتغال به کار، ازموانعی است که موجب می شود تا پسران نتوانند اقدام به انتخاب همسر برای ازدواج و تشکیل خانواده نمایند.
۶ – بالابودن توقعات و انتظارات زوجین برای تشکیل خانواده :
درادامۀ مبحث مربوط به بیکاری وکمبود دستمزد باید این موضوع را در نظرداشت که جوانان علاوه برمشکلات مربوط به کسب درآمد کافی برای شروع به زندگی، ازسطح توقعات و انتظارات نسبتأ بالایی- نسبت به والدین و نسل های قبل ازخود – برخوردارمی باشند.
از عمده ترین نیازهای معیشتی جوانان برای شروع به زندگی، داشتن مسکن مستقل – هرچند بصورت اجاره ای ورهنی – می باشد که با توجه به بالابودن نرخ های اجارۀ مسکن، بسیاری از جوانان امکان اجاره نمودن یک خانۀ کوچک را نیز دارا نمی باشند.
علاوه برآن داشتن اتوموبیل ویا بسیاری از لوازم منزل که درسال های اخیر برای تشکیل خانواده، مرسوم شده است، موجب شده تا جوانان نتوانند بین درآمدهای خود و هزینه های ضروری زندگی تعادلی بوجود آورده وتشکیل یک خانوادۀ مستقل – ازوالدین خود- را امکانپذیر بدانند. باید توجه داشت که دردهه های اخیر با توجه به تمایزات فرهنگی نسل جوان باوالدینشان، امکان زندگی مشترک زوج تازه ازدواج کرده با والدین شوهر و یا زن، تقریبأ امکان ناپذیر شده است و فقط در بعضی از خانواده های روستایی و به نسبت بسیارکمتری در مناطق شهری، این نوع زندگی مشترک زوجین با والدین مقدور بوده است.
۷ – بحران هویت دربین جوانان درجامعۀ کنونی ایران :
جوانان ایرانی درجامعۀ درحال گذار – از سنت به مدرنیته – کشورمان به نوعی دارای بحران هویت می باشند؛ ازیک طرف تحت تأثیر نسل های قبل – والدین ومسئولین فرهنگی، اجتماعی وسیاسی – خود را تحت فشارقوانین، رسوم وآداب وعادات برآمده ازسنت های اجتماعی و مذهبی می بینند و مجبور به رعایت این هنجارها هستند و از طرف دیگر با گسترش و نفوذ رسانه های عمومی ازقبیل تلویزیون، ماهواره، اینترنت و رسانه های مکتوب، خودرا در دنیایی می بینند که با سنت های فرهنگی نسل قبلی شان دارای فاصلۀ زیادی است.
درتعارض و تقابل سنت و مدرنیته، جوان ایرانی نه تنها هویت واقعی خود را دستخوش تلاطم و بی ثباتی می یابد بلکه درشناخت دیگران نیز نمی تواند معیارهای مشخص وتأیید شده ای را شناسایی نماید. قدر مسلم این مسئله برای جوانان درانتخاب همسری که به عنوان شریک زندگی، نقش تعیین کننده و اساسی در آینده اشان دارد، از اهمیت بسیاری برخورداراست . به عبارت دیگر پسر و یا دختری که نمی تواند خود را بشناسد و ویژگی های مثبت و منفی خود را به درستی و با ملاک های متقن ارزیابی نماید، چگونه می تواند در ارزیابی دیگری – همسر آیندۀ خود – موفق باشد.
ازاین رو پسر یا دخترجوانی که به سن ازدواج رسیده است و باید همسر آیندۀ خودرا ازمیان دختران و یا پسران – خواستگار – خود انتخاب نماید، دچار تردید، وسواس و دودلی است و درنهایت، این امر می تواند موجب تأخیر در ازدواج اوگردد . آمارهای تجرد قطعی، که درسال های اخیر رو بفزونی گرفته است، می تواند درکنار سایر عوامل، در نتیجۀ این بحران – هویت – در جوانان باشد.
نیاز به مشاوره حضوری در خصوص ازدواج در ایران دارید ؟!
اگر نیاز به مشاوره حضوری دارید می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ با پزشک و روانشناس متخصص ٬ دکتر حسین موسی زاده مستقیما تماس حاصل فرمایید و با نحوه مشاوره ایشان آشنا شوید ٬ در صورت تمایل به رزرو وقت ملاقات با منشی دفتر مورد نظر واقع در تهران و یا کرج با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید .
نیاز به مشاوره در منزل دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید که مشاوره در منزل شما صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ تماس حاصل فرمایید .
نیاز به مشاوره تلفنی یا مشاوره تصویری دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید مشاوره بصورت آنلاین و تلفنی یا تصویری از طریق برنامه هایی نظیر Whatsapp , IMO , Skype و .. صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۳۵۸۹۰۸۸۱۹ تماس حاصل فرمایید
