آنچه در این مقاله می‌خوانید
مکانیزم های دفاعی
مکانیزم های دفاعی عبارتند است از واکنشهای ناخودآگاه خود (ایگو) برای کاهش اضطراب از طریق تغییر در درک واقعیتها.
مکانیزمهای دفاعی روشهایی هستند که افراد به‌طور ناخودآگاه در مقابل وقایع اضطراب‌آور به کار می‌برند،تا از خود یا ایگو در برابر آسیب‌های روانی حفاظت کنند.
اولین بار به‌کار گرفتن این اعمال دفاعی توسط زیگموند فروید مطرح شد. به نظر او، مکانیزمهای دفاعی موجب کنار زدن افکار متعارض و ناخوشایند از حیطهٔ هوشیاری شده و به این ترتیب اضطراب را در فرد کاهش می‌دهند. روانشناسان دریافته‌اند که سلامت روانی با چگونگی به‌کارگیری مکانیزمهای دفاعی ارتباط دارد. افرادی که این سازوکارها را به کار می‌برند با اضطراب به‌خوبی مقابله می‌کنند و پاسخ سازگارانه به کشمکش‌ها می‌دهند.
دانشمندان همچنین می گویند که آسیب‌شناسی روانی با استفاده از مکانیزمهای دفاعی ناکارآمد ارتباط دارد.
انواع مکانیزم های دفاعی
مکانیزمهای دفاعی را بر اساس کارآمدی آنها به چهار دسته تقسیم‌بندی کرده‌اند:
دفاعهای آسیب‌زا
این دفاعها توانایی کنارآمدن با تهدیدات واقعی را کم کرده و درک واقعیت را ناممکن می‌سازند. این افراد در نهایت سایکوتیک می شوند. فرد در این حالت واقعیت را بازآفرینی و بازآرایی می‌کند. از نگاه دیگران، استفاده از این دفاعها نابخردانه است. این دسته شامل انواع زیر است:
الف) فرافکنی هذیانی : در این مکانیزم دفاعی، بیمار فکر می‌کند ویژگی منفی‌اش در دیگران به قدری اغراق‌آمیز است که حتی خود او را تهدید می‌کند. مثلاً کسی که خودش به شدت از دیگران نفرت دارد فکر می‌کند دیگران به شدت از او تنفر دارند و قصد دارند او را به قتل برساند.
ب ) تبدیل : عبارت است از تبدیل تعارضات روانی (تکانه‌های سرکوب شده) به نشانه‌های جسمی برای تسکین اضطراب. این علایم می‌تواند شامل نابینایی، فلج شدن، ناشنوایی، تشنج، سردرد، خستگی و تیک‌های عصبی باشد.
ج ) انکار : در این مکانیزم دفاعی، فرد جنبه‌ها و بخش‌هایی از واقعیت را که به دلیل نامقبول و اضطراب‌آور بودن آنها قابل قبول نیستند را به شکل ناخودآگاه رد می‌کند، به گونه‌ای که اصلاً وجود آن را انکار می‌کند.
د ) دونیمه سازی : فرد اطرافیان خود را به دو گروه خیلی خوب و خیلی بد تقسیم می‌کند؛ و همه چیز را سیاه و سفید می‌بیند و فردی که در یک زمان بد بوده ناگهان در گروه خیلی خوب قرار می‌گیرد و برعکس. علت آن ناتوانی فرد در کنار آمدن با احساسات دوسوگرایانه است.
ح ) تحریف : تغییر دادن واقعیت به شکلی که با نیازهای درونی فرد سازگار باشد. دروغگویی غیر ارادی در این حالت اتفاق می افتد.
مکانیزمهای سطح دوم، بلوغ نیافته یا ناپخته
این دفاعها هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شوند. در دوران کودکی طبیعی هستند اما در بزرگسالی، به دلیل این که استفاده از آنها منجر به رفتارهای ناپسند و غیرقابل پذیرش اجتماعی می‌گردد، غیرطبیعی می‌شوند.
این دفاع ها بزرگسالان را در کنار آمدن بهینه با واقعیت ناتوان می‌سازند. از دید دیگران، افرادی که به این دفاعها متوسل می‌شوند، معمولاً بلوغ نیافته و غیرقابل دسترس هستند. استفاده مداوم از آنها مشکلات جدی را در کنار آمدن با واقعیت پدیدمی‌آورد.
این دسته شامل انواع زیر است :
الف ) برون ریزی یا کنش‌نمایی : فرد، تعارضات هیجانی خود را با انجام کارهایی که به نظرش سبب آرامش می‌شود حل و فصل می‌کند.
ب ) خیال پردازی : فرد به منظور گریز موقت از شرایط دردناک به خیالپردازی روی می‌آورد و آرزوهای دست نیافتنی یا نامقبول خود را به قوه تخیل می‌سپارد.
ج ) آرمانی ساختن : در این دفاع فرد در صفات و ویژگی‌های مثبت اغراق کرده، خصوصیات منفی را ناچیز شمرده یا نادیده می‌گیرد.
د ) پرخاشگری انفعالی : فرد خشم خود نسبت به سایر افراد و موقعیت‌ها را معطوف به خود می‌کند و با رفتارهایی نظیر شکست خوردنها، رفتارهای ابلهانه و تحریک‌آمیز باعث آزار رساندن به خودش می‌شود.
ح ) فرافکنی : فرد احساسات، افکار، آرزوها و تکانه‌های نامقبول خود را به دیگران نسبت می‌دهد. در این دفاع فرد دو عمل عمده انجام می‌دهد: نخست، دیگران را مسئول اشتباهات و اعمال بد خود می‌داند و آنها را سرزنش می‌کند. دوم، تکانه‌ها، افکار و تمایلات نامقبول خود را با نسبت دادن به دیگران از خود دور کرده و از اضطرابش کاسته می‌شود.
ی ) همانندسازی فرافکنانه : فرد جنبه‌ای از خود را به شخص دیگری فرافکنی می‌کند. سپس به گونه‌ای رفتار می‌کند که او با آن بخش همانندسازی کند و مطابق با بخش فرافکنده شده رفتار کند و در نهایت فرد فرافکن و شخص دریافت‌کننده فرافکنی احساس ایجاد یا یکی بودن می‌کنند.
ل ) جسمانی کردن : فرد در این سازوکار دفاعی، تعارضات روانی خود را به شکل نشانه‌های جسمی بروز می‌دهد. این افراد به صورت اغراق‌آمیزی نگران سلام تی خود هستند.
مکانیزمهای دفاعی سطح سوم یا روان نژند
در همهٔ افراد شایع‌اند. این دفاعها در کوتاه مدت مفیدند اما در بلند مدت منجر به مشکلاتی در روابط، شغل و زندگی می‌شوند.
این دفاعها عبارت‌اند از:
الف ) جابجایی : انتقال احساسات، هیجانات و تکانه‌های اضطراب زا از یک شخص یا شیء تهدیدکننده و غیرقابل دسترس به فرد یا شیء امن تر و قابل پذیرش تر. تخلیه احساسات بر سر افرادی با خطر کمتر.
ب ) گسستگی : تفکیک افکار و فعالیت‌های آسیب زا از بخش اصلی خودآگاه و گریز روانی از شرایط ناخوش آیند از طریق جدا کردن خود از واقعیت. ممکن است تغییر عمده و موقتی در شخصیت ویا هویت به وجود آید. فرد روندهای رفتاری و هیجانی خود را از الگوی رفتاری یا هویت معمول خود جدا می‌سازد.
ج ) توجیه عقلی : استفاده مفرط از تفکر و منطق انتزاعی برای پرهیز از احساسات آزار دهنده با تمرکز بر جنبه‌های عقلانی. نادیده گرفتن جنبهٔ احساسی قضایا و پرداختن به تجزیه و تحلیل شناختی آنها.
د ) جداسازی : فرد جنبه‌های هیجانی فکر یا موضوع را حذف می‌کند یا یک خاطره را با تمام جزییاتش بدون توجه به حالت هیجانی اساسی همراه آن یادآوری می‌کند.
ح) دلیل‌تراشی : فرد افکار و احساسات و انگیزه‌های خود را نسبت به یک موضوع تغییر می‌دهد و آنها را به افکار و هیجانات و انگیزه‌هایی نسبت می‌دهد که موجه‌تر و مقبول‌ترند. به این ترتیب از اضطراب مربوط به انگیزه و فکر اصلی اجتناب می‌کند.
ل ) واکنش وارونه یا واکنش‌سازی : فرد احساس و نیت خود را به‌طور اغراق‌آمیزی عکس آن چیزی که بوده ابراز می‌کند.
ن ) بازگشت یا واپس‌روی : در این سازوکار دفاعی، شخص به زمان گذشته بر می‌گردد و به مرحله‌ای از زندگی می‌رود که در آن اضطراب کمتری داشته و مسئولیت‌هایش کمتر و سبک‌تر بوده‌است.واپس رانی: اصلی‌ترین سازوکار دفاعی است و به معنی جلوگیری از ورود افکار، خاطرات، آرزوها، امیال و تجارب دردناک، ناخوشایند، شرم‌آور و ناپسند به سطح خودآگاه و هشیار است.
ه ) باطل‌سازی : فرد برای رهایی از اضطراب و خنثی کردن عمل یا فکر نادرست خود کارهایی انجام می‌دهد از قبیل عذرخواهی یا اقرار به اشتباه، ابراز پشیمانی، ریاضت کشیدن و پذیرش و تنبیه.
ی) گوشه گیری : فرد به صورت ناخودآگاه و برای کاهش اضطراب از اطرافیان خود کناره‌گیری کرده و انزوا طلب می‌شود.
مکانیزمهای سطح چهارم یا بلوغ یافته
این مکانیزمهای های دفاعی مقبول بوده و از بزرگسالان سالم سر می‌زنند و نشانگر سلامت روان فرد هستند.
این سازوکارها عبارت اند از:
الف) نوع دوستی : خدمت‌رسانی و یاری رساندن به دیگران به‌طور سازنده که رضایت فردی را به دنبال دارد. فرد از واکنش مثبت دیگران خشنود شده واحساس خوبی پیدا می‌کند.
ب) پیش‌بینی : فرد با پیش‌بینی رویدادهای احتمالی آینده و در نظر گرفتن واکنش‌ها و راه حل‌های واقع گرایانه و جایگزین از اضطراب خود می‌کاهد.
ج) شوخی یا شوخ‌طبعی : فرد با تأکید بر جنبه‌های جالب و طنزگونهٔ عامل اضطراب آمیز با آن کنار می‌آید.همانندسازی: تمایلی ناخودآگاه به جذب و اقتباس ویژگی‌های شخصیتی فرد یا گروهی دیگر به ویژه خانواده یا افراد مهم.
د) درون‌فکنی : نوع شدید همانندسازی است که در آن فرد ارزش‌ها و ویژگی‌های فرد یا گروه دیگر را جذب ساختار «خود» می‌کند.والایش: فرایند ناخودآگاه حل آرزوهای ناکام از طریق فعالیت‌هایی که از نظر اجتماعی مقبول و مورد پذیرش است.
ح) سرکوب : فرایندی خودآگاه و ارادی است که در آن فرد خواسته‌ها و امیال خود را مهار می‌کند، یا به‌طور موقت خاطرات ناراحت‌کننده را کنار می‌گذارد و به آنها نمی‌اندیشد.
نیاز به مشاوره حضوری دارید ؟!
اگر نیاز به مشاوره حضوری دارید می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ با پزشک و روانشناس متخصص ٬ دکتر حسین موسی زاده مستقیما تماس حاصل فرمایید و با نحوه مشاوره ایشان آشنا شوید ٬ در صورت تمایل به رزرو وقت ملاقات با منشی دفتر مورد نظر واقع در تهران و یا کرج با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره در منزل دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید که مشاوره در منزل شما صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ تماس حاصل فرمایید
نیاز به مشاوره تلفنی یا مشاوره تصویری دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید مشاوره بصورت آنلاین و تلفنی یا تصویری از طریق برنامه هایی نظیر Whatsapp , IMO , Skype و .. صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۳۵۸۹۰۸۸۱۹ تماس حاصل فرماییدا
